ÖZTEK
MİMARLIK
RESTORASYON
iNŞAAT Gayrimenkul İş Ortaklığı
Tarihi Eser
Gayirmenkul
Bu sayfada iş ortağım
Kw Bodrum emlak danışmanı
Y.Mimar Seda ÖZTEK'e,
uzmanlık alanımız olan tarihi eser gayrimenkuller ile ilgili sorduğum soru ve cevapları bulabilirsiniz.
Soru 1
-
Kurtuluş GÖKSU Soru 1 ;
1.derece 2.derece tarihi eser nedir ? 3.derece tarihi eser var mıdır ?
Bu dereceler neye göre belirlenir, aralarındaki farklar nelerdir ?
-
Seda ÖZTEK Cevap 1 ;
**Korunması Gereken Kültür Varlıkları: 1. ve 2. Derece Yapılar**
Ülkemizde tarihi ve kültürel mirasımızın korunması büyük bir öneme sahiptir. Bu miras, farklı koruma derecelerine ayrılarak geleceğe taşınmaktadır.
Kültür varlıkları, bulundukları tarihsel, kültürel ve mimari değerler göz önünde bulundurularak 1. derece ve 2. derece olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflar, yapıların nasıl korunacağı ve müdahale edileceği konusunda rehber niteliğindedir.
**1. Derece Korunması Gereken Yapılar**
-Anıtsal yapılar olarak adlandırılan 1. derece yapılar, tarihsel ve kültürel açıdan en yüksek değere sahip olan yapılardır.
- Bu yapılar, hiçbir değişikliğe izin verilmeden, özgün haliyle korunması gereken varlıklardır.
Yapıya yapılacak her türlü müdahale, yapının tarihi kimliğine zarar vermeden gerçekleştirilmektedir.
- Saraylar, camiler, Atatürk evleri gibi yapılar bu sınıfta yer alır.
- Restorasyonlar sırasında çok dikkatli ve hassas çalışmalar yapılır, yapının tarihi dokusu titizlikle korunur.
**2. Derece Korunması Gereken Yapılar**
- 2. derece yapılar, belirli bir dönemin mimari özelliklerini yansıtan yapılar olup, genellikle eski evler gibi sivil mimarlık örnekleridir.
- Bu yapılarda, günümüz koşullarına uyum sağlamak için belirli değişiklikler yapılmasına izin verilebilir. Ancak bu değişiklikler, yapının temel karakterini ve tarihsel değerini bozmayacak şekilde olmalıdır.
- Örneğin, yapının dış cephesi korunurken, iç mekanda bazı modernizasyon çalışmaları yapılabilir.
1. ve 2. derece yapıların korunması, hem tarihsel dokunun gelecek nesillere aktarılmasını sağlamakta hem de bu yapıların modern dünyada işlevsel olarak kullanılabilmesine imkan tanımaktadır.
Soru 2
-
Kurtuluş GÖKSU Soru 2 ;
Güncel Piyasa koşullarında eski eser bir mülkü restore etmenin ortalama m² birim maliyeti nedir. ?
-
Seda ÖZTEK Cevap 2 ;
Güncel piyasa koşullarında, eski eser niteliğindeki bir mülkü restore etmenin ortalama metrekare birim maliyeti 1200$ ile 1800$ arasında değişmektedir. Bu maliyetler, restorasyonun kapsamına, yapının durumuna, kullanılacak malzemelerin kalitesine ve restorasyon yapılacak bölgenin koşullarına göre farklılık gösterebilir.
Soru 3
-
Kurtuluş GÖKSU Soru 3 ;
Bir yapının eski eser olması için kaç yıl önce yapılmış olması gerekir ?
-
Seda ÖZTEK Cevap 3 ;
Bir yapının "eski eser" olarak kabul edilebilmesi için, genellikle 19. yüzyıldan önce yapılmış ve en az 100 yıl geçmiş olması gerekir. Türkiye’de, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında bu süre belirlenmiştir. Ancak, bu yalnızca yapının yaşına değil, aynı zamanda tarihi, kültürel, sanatsal ve mimari değerine de bağlıdır. Bir yapı 100 yaşında olsa bile, eğer belirgin bir tarihî, kültürel ya da mimari değeri bulunmuyorsa "eski eser" statüsüne alınmayabilir. Bu değerlendirmeyi Koruma Kurulları yapar.
Soru 4
-
Kurtuluş GÖKSU Soru 4 ;
Bir yapının eski eser olduğunu nereden anlarız ve nereden teyid edebiliriz ?
-
Seda ÖZTEK Cevap 4 ;
Tapu kayıtları, bir yapının eski eser olup olmadığını anlamak için ilk başvurulacak kaynaklardan biridir. Eğer tapuda "ahşap ev" gibi bir ibare yer alıyorsa, bu, yapının inşa tarihinin oldukça eski olabileceğine ve potansiyel olarak bir tarihi eser niteliği taşıyabileceğine işaret eder.
Ayrıca, belediyeden bilgi almak da önemli bir adımdır. Şu yollarla daha detaylı bilgi elde edilebilir:
1. Belediye Dosyası
-
Yapının belediyede tutulan dosyasında, inşa yılı, yapılan restorasyonlar, ve tescil durumu gibi bilgiler yer alır. Dosyayı inceleterek yapının tarihi eser olup olmadığını öğrenebilirsiniz.
2. İmar Yazısı (İmar Durum Belgesi
-
İmar durumu belgesi (imar yazısı) talep ederek, yapının koruma altında olup olmadığını ya da tescil durumunu öğrenebilirsiniz. Bu belge, belediyeden temin edilebilir ve yapı hakkında en güncel imar ve koruma bilgilerini içerir.
Bu adımlar, bir yapının tarihi eser olup olmadığını anlamanın pratik ve resmi yollarıdır. Belediye, bu konudaki en güvenilir bilgi kaynağıdır çünkü tescil, koruma statüsü gibi önemli bilgiler genellikle belediye arşivlerinde bulunur.
Eğer bir yapının tarihi eser olma durumu varsa, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’ndaki dosyasını kontrol etmek de oldukça önemlidir. Kurul, yapının tescil edilip edilmediği, koruma statüsü ve yapılacak müdahalelerle ilgili detaylı bilgilere sahiptir.
Soru 5
Kurtuluş GÖKSU Soru 5 ;
Bir yapı tarihi eser özelliğini kaybedebilir mi ?
-
Seda ÖZTEK Cevap 5 ;
Evet, bir yapı bazı koşullar altında tarihi eser özelliğini kaybedebilir, ancak bu durum oldukça sınırlı ve nadirdir. Bir yapının "tarihi eser" statüsünün kaldırılması, ciddi bir değerlendirme süreci ve yasal işlemler gerektirir. Bu sürecin ana nedenleri ve aşamaları şunlar olabilir:
1. Fiziki Yapının Bozulması veya Yok Olması
-
Yıkım veya Tahribat: Bir yapı ciddi anlamda hasar gördüyse, doğal afetler (deprem, yangın gibi) veya insan eliyle yıkıldıysa, yapı artık özgün haliyle var olmadığından tarihi eser özelliğini kaybedebilir. Ancak bu, yapının koruma statüsünün tamamen sona erdiği anlamına gelmez. Tescilli bir yapının yıkılması halinde bile, koruma kurulları, yeniden aslına uygun şekilde inşa edilmesini talep edebilir.
-
Özgünlük Kaybı: Yapıya yapılan aşırı restorasyonlar, özgün malzeme ve yapısal özelliklerin tamamen kaybolmasına yol açarsa, yapı tarihi eser niteliğini kaybedebilir. Restorasyonlar sırasında orijinal yapıya sadık kalınmadığı durumlarda bu risk ortaya çıkar.
2. Yanlış ve Uygunsuz Müdahaleler
-
Yanlış Restorasyonlar: Eğer bir yapıya yapılan restorasyon çalışmaları, yapının tarihi ve kültürel değerini ortadan kaldıracak şekilde yapılmışsa (örneğin modern malzemeler kullanılması, orijinal mimari unsurların değiştirilmesi gibi), yapı tarihi eser niteliğini kaybedebilir. Bu gibi durumlarda, koruma kurulları devreye girer ve yapılan müdahalelerin değerlendirilmesi yapılır.
-
İzinsiz Yapı Değişiklikleri: Koruma altındaki yapılara, ilgili Koruma Kurulu izni olmadan yapılan herhangi bir değişiklik, yapının tarihi eser statüsünü riske atabilir. Kurul, izinsiz müdahaleleri inceleyerek yapının statüsünü gözden geçirebilir.
-
3. Koruma Statüsünün İptali
-
Tescil İptali: Kültür Varlıklarını Koruma Kurulları, bir yapının tescilli bir kültür varlığı olup olmadığını değerlendirme yetkisine sahiptir. Bazı nadir durumlarda, bir yapının tarihi eser olarak tescillenmiş olmasına rağmen, zamanla bu tescil kararı yeniden gözden geçirilip kaldırılabilir. Ancak bu, çok nadir rastlanan bir durumdur ve ciddi uzman incelemeleri sonucunda gerçekleştirilir.
-
Tarihi Değerin Azalması: Yapı, zamanla özgün tarihsel ve kültürel önemini kaybetmiş olabilir. Örneğin, yapılan araştırmalar neticesinde yapının ilk düşünüldüğü kadar önemli olmadığı ya da yanlışlıkla tescil edildiği anlaşılırsa, tescil kararı iptal edilebilir.
4. Sosyal ve Kültürel Değişimler
-
Fonksiyon Kaybı: Bazı yapılar, zaman içerisinde işlevlerini kaybedebilirler (örneğin dini bir yapı kullanılmaz hale gelebilir veya toplumsal işlevi değişebilir). Ancak bu durum, yapının tescilinin iptal edilmesi için yeterli bir sebep değildir. Yine de, çok nadir ve özel durumlarda yapı, işlevinin tamamen değişmesi ya da kültürel bağlamının kaybolması durumunda, tarihi eser özelliğini kaybedebilir.
5. Modernleşme ve Yeniden Yapılandırma
-
Şehirleşme ve İmar Planları: Bazen şehir planlaması ya da imar projeleri nedeniyle bir yapı yıkılmak zorunda kalabilir. Bu durumlarda yapı tamamen yok olduğunda tarihi eser özelliği de sona erer. Ancak bu kararlar genellikle yoğun tartışmalara ve hukuki süreçlere tabidir.
6. Kurul Kararları ve Yasal Süreçler
-
Bir yapının tarihi eser niteliğini kaybetmesi ancak Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu gibi yetkili mercilerin kararıyla olabilir. Kurul, yapının tarihî ve kültürel değerini inceleyip belirli kriterler doğrultusunda, yapının korunması gereken kültür varlığı olup olmadığını değerlendirir.
-
Tescilli bir yapının tarihi eser statüsünün kaldırılması, çok sık karşılaşılan bir durum değildir ve genellikle yapının ağır hasar alması ya da tarihi değerini tamamen kaybetmesi halinde gerçekleşir.
Sonuç:
Bir yapının tarihi eser statüsünü kaybetmesi hem fiziksel tahribat hem de yasal süreçlerle bağlantılıdır. Her durumda, bu tür bir karar ancak yetkili kurullar tarafından verilebilir. Tescilli bir yapı, normalde koruma altındadır ve ancak ciddi bir değerlendirme sonucu tarihi eser niteliği kaybedilebilir.